1-واردات بیرویه کالاهای مشابه داخلی و قاچاق
یکی از جدیترین مشکلاتی که کشور ما در زمینه تولید با آن مواجه بوده است، شکست کالاهای داخلی در رقابت با کالاهای خارجی است. در طول ۴۰ سالی که از انقلاب اسلامی گذشته، شاهد بودیم که دولت‌های مختلف برای پیشرفت کشور اکثرا راحت‌ترین و ظاهری‌ترین راه را انتخاب می‌کردند و آن واردات بیرویه کالاهای خارجی باکیفیت بود. کالاهایی که اجناس داخلی توانایی رقابت با آن را نداشتند.
همان‌طور که در بخش‌های قبل ذکر شد، یکی از مهم‌ترین اقداماتی که کشورهایی همچون انگلیس، آمریکا، ژاپن و… جهت پیشرفت صنایع داخلی خود انجام دادند، جلوگیری از واردات کالاهایی با ارزش افزوده بالا و با کیفیت‌تری بود که در داخل کشور خود امکان تولید آن را داشتند. اما متاسفانه در کشور ما هنوز گام مناسبی در جهت اعمال تعرفه‌های سنگین و جلوگیری از واردات کالاهای مشابه داخلی برداشته نشده است.
ورود کالاهایی که نمونه مشابه داخلی دارند، ناشی از عواملی مختلفی است. برخی نگاه های غلط در سیاستگذاری دولت‌ها یکی از این عوامل بوده است که بعضا با توجیهاتی ازقبیل ایجاد انگیزه رقابت برای تولیدکنندگان داخلی انجام می‌شده است. اما بدون شک یکی ازمهمترین و تأثیرگذارترین عوامل در واردات اجناس خارجی، قاچاق است که در سطوح کلان و خرد در کشور انجام می‌شود و صدمات بسیاری به تولید کشور زده است.
تجربیات سایر کشورها در مبارزه با قاچاق
مبارزه با پدیده شوم قاچاق در کشورهای مختلف جهان دارای اشکال گوناگونی است که از جمله تجربیات مشترک و پرتکرار در این زمینه معدوم‌سازی اجناس قاچاق است. این روش به دلیل اثر بازدارندگی بسیار زیادی که دارد، یکی از راهکارهای مهم در این زمینه است.
در بسیاری از کشورهای جهان اجناس قاچاق بلافاصله پس‌از کشف، معدوم می‌شوند. به‌عنوان مثال سوزاندن عاج فیل قاچاق در هنگ‌کنگ (که به طلای سفید معروف است)، غرقکردن محموله‌های قاچاق شکر و برنج در کنیا و نیز معدوم‌کردن دستگاه‌های فتوکپی، مبلمان اداری و تجهیزات الکترونیکی در این کشور، له‌کردن کالاهای تقلبی و خودروهای قاچاق در کشور تایلند و فیلیپین توسط بولدوزرها، سوزاندن محموله‌های حاوی اسباب‌بازی، عینک‌‌آفتابی و پوشاک در ویتنام و امحای محصولات قاچاق در روسیه، تنها بخشی از تجربیات موفق دنیا در مبارزه‌ی جدی با پدیده‌ی قاچاق است. در کشور ما نیز مانند سایر کشورها قانون امحای اجناس قاچاق اجرایی شده است.
آمار و ارقام قاچاق
با توجهبه آمارهای ستاد مرکزی مبارزه با قاچاق کالا یا ارز، اگرچه در سنوات اخیر حدودا ۲۵ میلیارد دلار قاچاق در کشور کاهش یافته است، اما نمیتوان تمام یا عمده‌ی این کاهش را معلول سیاست‌های درست و کنترل‌شده دانست. در واقع بخش عمده‌ای از آن کاهش ناشی از رکود حاکم بر اقتصاد ملی و کاهش تقاضای داخلی و قدرت خرید مردم است. ضمن اینکه تعداد پرونده‌های کلان قاچاق با رشد نزدیک به ۵۰ درصدی در سال ۹۲ مواجه بوده است. همچنین اختصاص ۸۲ درصد از پرونده‌های قاچاق به پرونده‌هایی باارزش بالای یک میلیارد ریال، حکایت از حجم بالای قاچاق عمده و سازمان‌یافته توسط افرادی دارد که از منابع مالی، امکانات و نفوذ اجتماعی بالایی برخوردارند و احتمالاً با بهره‌گیری از رانت، ازطریق مبادی رسمی اقدام به قاچاق میکنند. همچنین طبق ادعای سازمان بین‌المللی کار، در ازای هر یک میلیارد دلار کالای قاچاق، صد هزار فرصت شغلی از میان می‌رود و بنابراین تلاش در جهت کاهش انگیزه‌های قاچاق، می‌تواند از بیکاری مردم جلوگیری نماید.
براساس آماری که ستاد مبارزه با قاچاق کالا یا ارز ارائه کرده است حجم کشفیات قاچاق تا پایان آبانماه ۹۸، برابر با ۹۲ هزار و۶۰۲ میلیارد ریال گزارش شده که نسبت به‌مدت مشابه سال ۹۷ که این رقم ۴۶ هزار و ۱۷۲ میلیارد ریال بوده، حدود ۲ برابر شده است
واردات کالاهای لوکس
برمبنای محاسبات از ۲۹ قلم کالای وارداتی لوکس یا دارای مشابه داخلی واردات این اقلام در ۸ ماهه سال ۹۷ از لحاظ وزنی به بیش‌از ۲۵.۵ هزار تن و از لحاظ ارزش ارزی نیز به ۱۵۷ میلیون دلار رسید. بر این اساس ارزش واردات این محصولات با دلار ۱۰ هزار تومانی به بیش‌از هزار و ۵۷۰ میلیارد تومان رسید. همچنین از آنجا که این اقلام با دلار ۴۲۰۰ تومانی وارد کشور شده‌اند، مابه‌التفاوت واردات این ۲۹ قلم کالا با دلار ۴۲۰۰ به دلار ۱۰ هزار تومانی (قیمت دلار در آن روز)، رانتی بیش‌از ۹۲۸ میلیارد تومان برای واردکنندگان ایجاد کرده است که رقم چشم‌گیری است.
تأثیر قاچاق بر تولید کشور
قاچاق کالا و ورود کالاهاي مشابه خارجی که حقوق گمرکی آنها پرداخت نشده، در نتیجه قیمت پایین‌تري دارند رقابت را براي صنایع داخلی دشوار می‌سازد و بهمرور موجب تعطیلی کارخانه‌ها می‌شود.
طبق آمارهاي ستاد مبارزه با قاچاق کالا یاارز، در سال ۹۲ به میزان ۸,۹۲۱,۷۲۴,۰۰۰,۰۰۰ ریال کالاي قاچاق در ایران کشف شده است. اگر به‌طور متوسط کشفیات جرایم ۱۰ درصد باشد حجم واقعـی قاچـاق کـالا در ایران ۸۹,۲۱۷,۲۴۰,۰۰۰,۰۰۰ ریال بوده است و ۲,۰۴۵,۷۰۸,۳۳۴ دلار ارز به‌علت قاچاق کالا از کشور خارج شده است. این مبلـغ معـادل هزینـه لازم جهت ایجاد شغل براي ۱۱۳,۶۵۰ نفر است.
حال اگر دقت کنیم که محاسبات فوق براي یک سال بوده اسـت، تعمیم آن بـه سـال‌هاي متمـادي شـیوع پدیـده قاچاق، عمق زیان بزرگ اقتصادي را برای ما روشنتر می کند.
نمونه‌ای از تأثیرات قاچاق بر تولیدات لوازم خانگی کشور
از سال ۱۳۷۰ به بعد با ورود شرکت‌های لوازم خانگی خارجی، بهمرور سهم عمده بازار در اختیار این شرکتها قرار گرفت. در تمامی این سال‌ها شبکه‌ی قاچاق نیز کمک بسیاری به حضور شرکت‌های خارجی کرده است. خوشبختانه با سرمایهگذاری بخش خصوصی ظرف ۱۵، ۲۰ سال گذشته برندهای داخلی نیز توانسته‌اند در این بازار حضور پیدا کنند. تا قبل از دور جدید تحریم‌ها در سال ۹۶، حدود ۷۵ درصد بازار لوازم خانگی، صوتی و تصویری در اختیار دو یا سه شرکت بزرگ خارجی بود که خروج رسمی آنها از بازار فرصتی را برای تولیدکنندگان داخلی فراهم کرد که بتوانند سهم خود را از ۲۵ درصد به ۵۰ درصد افزایش دهند. لیکن شرکت‌های خارجی در کنار پدیده‌ی شوم قاچاق هنوز امکان رشد بیشتری نسبتبه تولیدکننده‌ی داخلی دارند.
ادامه دارد…
