رزق کریم (مسائل اقتصادی)

وظایف فراوانی بر عهده رئیس‌جمهور است. عمده این وظایف دو چیز است. البته از همه ظرفیتها و قابلیتها و استعدادهایی که در این کشور وجود دارد، باید استفاده شود. همه نیازهای این کشور - نیازهای امروز، حتّی زمینه نیازهای فردا - باید در تصمیم‌گیریها دیده شود. باید عدالت، محور و اساس باشد. باید امنیتِ همه‌جانبه مورد توجّه باشد؛ امنیّت اجتماعی، امنیّت اقتصادی، امنیّت فرهنگی، امنیّت آبرویی. مردم در نظام جمهوری اسلامی باید احساس کنند که جان و مال و فرزندان و ناموس و فکر و عقیده و سرمایه‌گذاری و فعّالیت اقتصادیشان برخوردار از امنیّت است.

امام خامنه ای ۱۳۸۰/۲/۲۸

– استفاده از قدرت آب؛

و أنزَلنا مِن ألسَمآءِ مآءً … این ما بودیم که از آسمان آب را نازل کردیم. توجه به این نکته لازم است که خداوند متعال هرگاه خواسته است که اهمیت موضوعی را برساند، آن را منتسب به خود کرده است که اشاره به عظمت آن موضوع دارد. همانند نزول قرآن، خلقت بشر، تقسیم معیشت و روزی مردم، نزول باران، رویش گیاهان و درختان و بسیاری دیگر.
– استفاده از قدرت دریا (قدرت روی دریا)؛

یُزجی لَکُم ألفُلکَ فِی ألبَحرِ لِتَبتَغوا مِن فَضلِه … پروردگارتان کشتی را در دریا برای شما به حرکت در می‌آورد تا از نعمت‌های او بهره‌برداری کنید. و سخَّرَ لَکُم ألفُلکَ … و کشتی را مسخّر شما کرده است.
– استفاده از قدرت زیر دریا؛

و هُو ألَّذی سَخَّرَ ألبَحرَ لِتَأکُلُوا مِنهُ لَحماً طَریّاً و تَستَخرِجواْ مِنهُ حِلیَةً تَلبَسونَها و تَرَى ألفُلکَ مَواخِرَ فیه و لِتَبتَغواْ مِن فَضلِهِ … اوست که دریا را مسخّر شما کرد تا از آن گوشت تازه بخورید و زیورآلات استخراج کنید و کشتی‌ها را می‌بینی که پهنه‌ی دریا را می‌شکافند تا از فضل خداوند بهره‌مند شوید.
– استفاده از قدرت زمین و خاک؛

جَعَلَ لَکُم ألأرضَ ذَلولاً … اوست که زمین را برای شما رام گردانیده است.

– استفاده از منابع تولید؛

از آنجاییکه مایحتاج اقتصادی مردم بسیار وسیع است، لذا خداوند متعال گستره‌ی منابع را در اختیار انسان قرار داده است؛ و آتاکُم مِن کُلِّ ما سَألتُموهُ … و از هر چیزی که خواستید و لازم داشتید در اختیار شما قرار داده است.

– استفاده از قدرت نور و روشنایی؛

و جَعَلنا آیَةَ ألنَّهارِ مُبصِرَةً لِتَبتَغوا فَضلاً مّن رَبِّکُم … و ما نشانه‌ی روز را روشنایی بخش قرار دادیم تا در آن فضل و رحمت خداوند را جستجو کنید. و سَخَّرَ لَکُم أللیلَ و ألنَهارَ … و شب و روز را مسخّر شما کرد.
– استفاده از قدرت رودخانه‌ها؛

و سَخَّرَ لَکُم ألأنهارَ … و رودخانه‌ها را مسخّر شما گردانید.

– استفاده از قدرت باد؛

و مِن آیاتِهِ أن یُرسِلَ ألریاحَ مُبَشِّراتٍ و لِیُذیقَکُم مِن رَحمَتِهِ … و از نشانه‌های قدرت خداوند آن است که بادها را به عنوان بشارت دهنده می‌فرستد تا از خیر و رحمت او بهره‌مند گردید.

– استفاده از قدرت آسمان؛

و سَخَّرَ لَکُم ما فی ألسَماوات … آنچه که در آسمان‌ها هست را مسخر شما گردانیده است.
– استفاده از توانایی و قدرت علمی؛

لَقَد مَکَّنّاکُم فی ألأرضِ … ما قدرت و توانایی و تسلط در زمین را برای شما قرار داده‌ایم.

?نویسنده: رضا نوروزی جوینانی

?کتاب «هنر تحریم ها، نگاهی از درون میدان»

?این کتاب نوشته ریچارد نفیو، مسئول تیم طراحی تحریم های منجر به #برجام و چهره اصلی تیم پشتیبان مذاکره کنندگان برجام در امور #تحریم هاست که به الگوی تحریم های ایران و ذهنیت تحریم سازان در مورد شیوه کارکرد تحریم ها پرداخته است.
?این کتاب، به دلیل اینکه با دیدی کاملاً عملگرایانه ومعطوف به مسئله تحریم گذاری می پردازد و توسط مسئول طراحی تحریم های ایران نوشته شده، ممتاز است.
✒ترجمه شده در مرکز پژوهش های مجلس

?اگر ایران بخواهد از اقتصاد جهانی استفاده‌ی لازم را ببرد، باید بداند اقتصاد جهانی مانند اقیانوسی پر از در و گوهر است، اما در جای‌جای این اقیانوس گرداب‌هایی است که هرکدام به‌تنهایی می‌توانند شناگران ناتوان را در خود غرق کنند.

?انحصارگران موجود در اقتصاد جهانی، که داعیه‌دار رهبری جهان هستند، عمدتاً منافع خودشان را در شکل‌دهی اقتصاد جامعه‌ی جهانی مدنظر قرار داده‌اند و از شرایط انحصاری که در اقتصاد جهانی وجود دارد، منافع بسیار قابل‌ توجهی را نصیب خود ساخته‌اند.

?قیمت‌گذاری ناعادلانه برای خدمات فنی، مهندسی و کارشناسی، تحمیل پروژه‌های سرمایه‌گذاری غیرلازم، ولی به‌ظاهر موجه و علمی، ناتوان‌سازی اقتصاد ملی از طریق افزایش بیش‌ازحد سرمایه‌های خارجی بدون انتقال فناوری و گسترش غیرضرور کالاهای وارداتی با وجود کالاهای باکیفیت داخلی، جلوگیری از ورود سرمایه‌های خارجی در مواردی که تأمین آن به‌عنوان ‌مثال از طریق بانک جهانی واقعاً مورد نیاز است، دست‌کاری بازار بین‌المللی نفت از طریق حاکمیت بر بازارهای سرمایه‌ی بین‌المللی به‌طوری‌که باعث می‌شوند نفت ۱۴۰دلاری به سطح ۴۰ دلار در هر بشکه کاهش یابد (که این کاهش به‌هیج‌وجه توجیهی در نظام عرضه و تقاضا ندارد)، از جمله شرایطی است که انحصارگران بین‌المللی به سایر کشور‌ها تحمیل می‌کنند.

?از طرفی در فضای اقتصاد جهانی، صندوق‌های سرمایه‌گذاری و تأمین سرمایه‌ی متعددی وجود دارند که مایل به سرمایه‌گذاری در اقتصاد ایران هستند و انگیزه‌ی کافی و لازم برای حضور آن‌ها در عرصه‌های مختلف سرمایه‌گذاری وجود دارد، اما به‌دلیل محدودیت‌های مستقیم و غیرمستقیم، این امکان برای آن‌ها وجود ندارد.

?نکته‌ی جالبی که در این زمینه وجود دارد این است که اگر کشور در تأمین برخی از نیاز‌های خود در زمینه‌ی کالا و خدمات و سرمایه‌گذاری از طریق واردات توانسته موفق عمل کند، دلیلی بر حسن‌نیت اقتصاد جامعه‌ی جهانی به‌خصوص آمریکا نیست. نگاهی دقیق‌تر و کارشناسی‌تر به ما نشان می‌دهد بخشی از این موارد، استقلال اقتصادی کشور را مورد هجمه قرار داده‌اند. برای مثال، اجازه‌ی واردات نهاده‌ها و تجهیزات کم‌کیفیت، دال بر از بین بردن سرمایه‌ی انسانی و ایجاد انحراف در ذهن مصرف‌کننده نسبت به تولیدات داخلی است. لذا اقتصاد جامعه‌ی جهانی این امر را می‌پذیرد و مانع‌تراشی نمی‌کند، ولی نسبت به واردات هر نوع فناوری باکیفیت جبهه‌گیری می‌کند. همچنین واردات برخی از مظاهر توسعه، مثلاً فروش هواپیماها یا ماشین‌های جدیدتر و به‌روزتر، به‌دلیل آنکه بدون انتقال فناوری‌های آنان صورت می‌گیرد، هیچ‌گاه با مخالفت غرب مواجه نمی‌شود، اما این‌ها را نمی‌توان دلیل بر توسعه‌یافتگی یا کنار گذاشتن دشمنی دشمنان با ما دانست.

?دکتر صادقی، رئیس دانشکده‌ی اقتصاد دانشگاه امام صادق(ع)

یکی از اصول اساسی در تولید، تأمین سرمایه لازم است. این سرمایه متناسب با شغل و هدف انتخابی متغیر بوده و طبعاً سرمایه گذار برای راه اندازی یا تداوم فعالیت درصدد تأمین سرمایه به مقدار موردنیاز می‌باشد.نکته اساسی در تأمین این سرمایه تکیه بیش از حد جامعه کنونی به منابع قرضی است. به این معنی که هدف به نوعی انتخاب می‌شود که پشتوانه مطمئن مالی موجود به علاوه منابع تأمین مالی به صورت قرضی شده و متأسفانه اکثراً بخش دوم، بسیار فراتر از سرمایه موجود در نظر گرفته می‌شود. انتخاب هدف نامتناسب با توان، اصلی را از آغاز فعالیت بر پرونده مالی فرد می‌افزاید به عنوان دِین و قرض. فارغ از اینکه این قرض به صورت وام با درصدهای سود بالا یا پایین، یا دین به صورت قرض الحسنه باشد، دارای آفاتی است که از آغاز فعالیت جوانه آماده رشد را در خود پیچیده و تا هرس نشده، گردن آویز درخت تولید و اشتغال خواهدبود.

امام زین العابدین (ع) از قرض و دِین به خدای بی همتا پناه برده و از معایب آن سخن می‌گوید.ایشان یکی از اشکالات اساسی قرض را مشغول شدن فکر و از بین رفتن تمرکز انسان در تصمیم گیری و پیشبرد امور می‌دانند. این تشویش ذهنی که تا لحظه تسویه دِین تداوم داشته و شاید اثرات آن بعد از تسویه نیز گریبانگیر فرد باشد، علاوه بر فکر و روح، جسم را نیز تحت تأثیر خود قرار می‌دهد. به صورتی که که حضرت می‌فرمایند تا حد ربوده شدن خواب از چشم پیش رفته و آسایش روز و شب جسم و روح را تحت الشعاع خود قرار خواهد داد. هم و غم مقروض به صورت کامل مصروف ادای دین شده و طبعاً پیشرفت در هدف انتخابی دچار چالش خواهد گردید. آیا در چنین اوضاعی می‌توان به تصمیم گیریهای درست و عمل صحیح امیدی داشت؟

از سوی دیگری فارغ از نمودهای شخصی اثرات قرض در زندگی فردی، این باب دارای آثار اجتماعی نیز خواهد بود که دید جامعه پیرامونی را نسبت به فعالیت اقتصادی رخ داده، از خود متأثر خواهد کرد. حضرت زین العابدین (ع) ذلت و ریختن آبرو را از این تأثیرات بیان می‌دارند. از طرفی اقدام به گرفتن قرض خود به نوعی سائلی کردن است از غیر و این سائلی در همان وهله اول از بین بردن آبرو و اعتبار در نزد یک یا جمعی را به همراه داشته و دوری از عزت را به ارمغان خواهد آورد. از طرفی دیگر اگر امکان ادای دِین نباشد و یا تأخیری در این پرداخت قرض رخ دهد، طبعاً کل فعالیت اقتصادی ایجاد شده به همراه سرمایه گذار این فعالیت، زیر سوال رفته و آبروی شخص حقیقی و شخصیت حقوقی شکل گرفته، از بین خواهد رفت. این آبروریزی تا تسویه کامل دِین تداوم و شاید عواقب اجتماعی و قضائی متفاوتی نیز در پی داشته باشد.

آیا آفات این حرکت به ظاهر اقتصادی به اتمام رسید؟ نه. امام چهارم (ع) پیامدهای بعد از مرگ این اقدام را نیز دارای اهمیت فراوان می‌دانند. عدم ادای دِین می‌تواند بعد از مرگ عاملی برای به زحمت افتادن وارثین شده و تداوم ذلت برای آنها را در پی داشته باشد. از سوی دیگر حق الناس در معارف دینی قابل بخشش از طرف خداوند نیست، مگر به رضایت صاحب حق.پس عدم ادای قرض در این دنیا عاملی خواهد شد برای حساب کشی سخت در آخرت و تسویه حق الناس، که در آخرت امری است بسیار سخت. قابل توجه اینکه چه بسا مؤمنی مقرب درگاه الهی مدیون کافری مطرود درگاه باشد، لیکن رضایت همان کافر ضروری است و لازم. اما این پیامدها به این بخش محدود نشده و اگر شیوه اخذ قرض حالت ربوی داشته باشد، کیفر شدید الهی را نیز در پی خواهد داشت.

پس قرض و دین به هر عنوان از لحاظ روحی و جسمی، فردی و اجتماعی، دنیوی و اخروی چیزی نیست غیر از غم و اندوه جانکاه و زیرپا گذاشتن عزت و احتمال تعضیب الهی در آخرت.

چه باید کرد؟ حضرت علی بن حسین (ع) انسان را توصیه می‌کند که با فاصله گرفتن از اسراف و دوری از افراط و برحذر بودن از ولخرجی و بدخرجی، خود را از اندیشه قرض و مدیون شدن به غیر دور نگه دارد. البته حضرت اصل انتخاب هدف را نیز مدنظر داشته و با اشاره براینکه هدف باید بر اصل رضایت به کفاف انتخاب شود، تاکید دارند که انسان از بلندپروازی و اندیشه ورزی برای مال اندوزی بیش از حد کفاف، که عاملی در جهت خودپسندی و غرور و ستم به غیر است، خودداری نماید و فراموش ننماید که کسب روزی اعطایی الهی، فقط از طریق مورد تأیید شرع و با دوری از محرمات مثمر ثمر خواهد بود والا غیر از طغیان حاصلی نخواهد داشت.

نتیجه سخن اینکه توان سنجی و تکیه بر پشتوانه مالی و توان و استعداد موجود، اثرات منفی تکیه و پشت گرمی به سرمایه‌های غیر را از بین برده و انسان را در دنیا و آخرت مقبول الوجه خواهد نمود. انتخاب هدف در این طریق اصلی ترین امر می‌باشد. تدبر و تأمل در مرحله انتخاب هدف می‌تواند ما را از نتایج و عواقب هولناک نجات دهد. امید آنکه جهش در تولید با تفکر و تدبر لازم و برنامه ریزی صحیح همراه شده و فعالین اقتصادی از سقوط در چاه‌های کنده شده فرصت طلبان و آکلین ربا به دور باشند.

*برشی از مقاله جواد عبدل زاده کارشناس ارشد علوم قرآن و حدیث