مهمترین موانع تولید
دکتر مجید شاکری:
ما با تورم ۳۷ درصد نمی‌توانیم درباره‌ی تولید صحبت کنیم؛ چون در تورم عدم اطمینان هست. در عدم اطمینان نمی‌توان از برنامه‌ی توسعه‌ی صنعتی صحبت کرد. وقتی در مورد تورم صحبت می‌کنیم، در واقع داریم درباره‌ی بودجه‌ی دولت صحبت می‌کنیم. نمی‌شود ارز در بودجه‌ی دولت در یک‌سال دو برابر شود. کسری به‌جای خود، تبعات دیگرش را هم باید نگاه کرد. از پایه‌ی پولی یا پول بانکی هم نمی‌توانیم استفاده کنیم.
الآن برای تأمین مالی توسعه و تأمین مالی تولید، سقف جدیدی دارد ایجاد می‌شود؛ یعنی ما دیگر نمی‌توانیم به سبک قدیم ذخایر خارجی‌مان را در صندوق توسعه‌ی ملی ببریم و از بانک مرکزی ریال بگیریم و برای جریان‌دهی به تولید استفاده کنیم. اساساً موضوع تأمین مالی توسعه به موضوع شماره یک تبدیل شده است.
طرف دیگر این موضوع، نظام بانکی است. در نبود ارز خارجی ابزار برای داشتن برنامه‌ی توسعه‌ی صنعتی استفاده از پول بانکی و خلق پول بانکی است، نه اینکه با پول پاشیدن تولید ایجاد شود. پول به‌عنوان یک نهاد، معجزه نمی‌کند که اگر پول بیشتری بپاشیم، تولید بیشتر می‌شود؛ امّا پول ابزار خوبی برای کنترل زنجیره‌ی تولید است که مدت‌هاست از آن استفاده نمی‌کنیم. در دوران جنگ، جهت‌دهی برنامه‌ی توسعه‌ی صنعتی با استفاده از پول بانکی بود، ولی الآن ما این ابزار را کلاً کنار گذاشتیم. وقتی برنامه داشته باشیم، می‌دانیم که چگونه از خلق پول بانکی استفاده کنیم تا از بین رده‌های صنعتی مختلف، چندتا را برای مرکز تولید و پیشران تولید استفاده کنیم و اقتصاد را جلو برویم.
البته وقتی مصارف دولتی به‌طور ناگهانی زیاد می‌شود یا باید نظام بانکی و مصارف تولید پاسخگو باشد، یا مسائل تورمی خاص خودش را خواهد داشت، یا باید کاری شبیه کار بانک مرکزی که الآن کرده را انجام داد؛ یعنی کنترل ترازنامه بگذارد تا سایز ترازنامه‌ی بانک‌ها از حدی بزرگ‌تر نشود. این کار مانع تورم هم هست، ولی از یک جایی به بعد وقتی تأمین مالی تولید در سایه‌ی این قرار می‌گیرد، معلوم نیست که تورم را چگونه باید کنترل کرد.
نکته‌ای هم که در خلق پول بانکی (رشد نقدینگی) مهم است، درصد رشدش است. منظور من این نیست که ما باید سیاست پولی انبساطی داشته باشیم، امّا خلق پول بانکی که دارد به‌دلیل نیازهای درون‌زای اقتصادی رشد پیدا می‌کند را می‌شود با آن برخورد کرد. وقتی برنامه‌ی توسعه‌ی صنعتی داشته باشیم، می‌دانیم که کجا تولید، کشاورزی و مسکن به همدیگر وصل می‌شود. در این صورت عناوین غیرقابل سنجش و پایش به پروژه‌ی قابل بازرسی و تخصیص اعتبار تبدیل می‌شود. در این ساختار، ابزار حکمرانی برای کنترل مصرف و رشد اقتصاد و تولید، عملاً خلق پول بانکی به ریال خواهد بود.