رزق کریم (مسائل اقتصادی)

 بودجه‌بندی معیوب و نامتوازن
نخستین وجه از عدم توازن در بودجه، در توزیع ناصحیح بودجه در ارکان مدیریتی کشور به چشم می‌خورد. بررسی مصارف لایحه بودجه سال ۱۳۹۸ نشان می‌دهد مجموع اعتبارات دستگاه‌های اجرایی در سطح ملی کشور ۴،۳۷۲،۳۳۱ میلیارد ریال است که مجموع سهم دستگاه‌های تابعه قوه مجریه ۳،۶۸۲،۱۶۰ میلیارد ریال و در واقع ۲۲/۸۴ درصد مجموع اعتبارات دستگاه‌های اجرایی ملی است به ‌عبارت ‌دیگر در سطح ملی بیش‌از ۸۴ درصد مصارف بودجه در اختیار دولت است. البته این به‌جز بخش عمده بودجه‌های استانی و محلی است که بازهم به دستگاه‌های وابسته به قوه مجریه تعلق خواهد گرفت و درواقع ۱۶ درصد باقی‌مانده سهم باقی دستگاه‌های کشور، از جمله مجلس شورای اسلامی، نیروهای مسلح، قوه قضائیه و… است.
البته آنچه در مورد اول بررسی شد تنها محدود به بودجه عمومی دولت است و بودجه کل کشور بسیار بزرگ‌تر است که شامل بودجه عمومی دولت، بودجه شرکت‌های دولتی و مؤسسات انتفاعی وابسته به دولت و بانک‌ها است و سهم هریک از بخش‌ها از بودجه کل کشور به این شرح است: ۴ درصد بودجه دستگاه‌های اجرایی خارج از دولت، ۲۲ درصد بودجه دستگاه‌های اجرایی ملی و ۷۴ درصد بودجه شرکت‌های دولتی.
درواقع به‌طورکلی تنها یک‌چهارم بودجه کل کشور (سهم منابع و مصارف عمومی) تفصیلاً در مجلس و دولت بررسی می‌شود؛ اما ۷۵ درصد از بودجه کل که به شرکت‌های وابسته به دولت و بانک‌ها  اختصاص دارد معمولاً مورد واکاوی قرار نگرفته و شفافیت لازم را ندارند، تنها سه شرکت بزرگ دولتی از جمله شرکت ملی نفت، شرکت ملی گاز و شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی سهم ۵۳ درصدی از بودجه کل کشور (حدود ۹۰۰ هزار میلیارد تومان) دارند که چندان موردبررسی قرار نمی‌گیرد.

وابستگی بودجه به نفت مسئله مهم دیگر در منابع بودجه است. وابستگی بودجه به نفت در لایحه بودجه ۹۸ تا ۳۵ درصد از کل درآمدها است که نسبت به سال ۹۷ سه درصد رشد یافته است.
پایین بودن سطح مالیات در درآمدهای دولت.
بودجه سالانه به‌­عنوان پـاره‌اي از برنامـه‌هـاي توسـعه ميـان­‌مـدت بايـد در مطابقت هاي عملياتي، اعتباري و زماني با پيش‌­بينی­‌هـاي برنامـه، تنظـيم و اجـرا شـود. بنابراين انتظار مي­رود كه سازماندهي براي اجراي اين مأموريت و هدايت جريان بودجه­‌ها ازطريـق ايجـاد همـاهنگي­‌هـاي ساختاري صورت پذيرد. اين درحالي است كه تعارض‌ها يا ناسازگاري سياست­هاي بودجه­اي با هدف­گذاري مصوب برنامه‌­هاي ميـان­‌مـدت، بـه تغيير هدف‌ها و صورت­‌بندي­‌هاي برنامه‌­هاي توسعه منجر شده است.
بودجه‌ها باید عملیاتی باشد که نیست؛ هر دولتی که بر سر کار می‌آید می‌گوید بودجه‌های من عملیاتی است ولی درحقیقت چنین چیزی نیست. معمولا دولت برای پروژه‌ها و طرح‌های نیمه­‌تمام آنقدر بودجه درنظر می‌گیرد که بودجه تمام شود ولی این پروسه چنان طولانی می‌شود که بعد از مدتی می‌بینیم بیش‌­از سه برابر بودجه‌ی گرفته‌­شده هزینه شده است اما طرح‌ها و پروژه‌ها به هیچ نتیجه‌ای نرسیده‌اند.
در عمل ردیف‌های بودجه مراعات نمی‌شود؛ بنا بر گزارش تفریغ بودجه سال ۹۵ فقط ۲۰ درصد از ردیف‌های بودجه به‌­صورت کامل عملیاتی شده‌اند.

ادامه دارد…