معنی و مفهوم عدالت از دیدگاه امام علی (ع):
1- از دیدگاه امام علی (ع)، عدل و عدالت دارای چندی معنی و مفهوم است: 1- یکی از معانی عدل و عدالت از دیدگاه امام علی (ع)، «محق بودن هر فرد نسبت به حقی که به طور مشروع دارد»، میباشد. امام علی (ع) احقاق حقوق مردم را یک رویه عادلانه و از وظایف حاکم اسلامی میداند و در این رابطه میفرماید: «ضعیفترین افراد نزد من عزیز است تا حق او را باز گردانم و فرد قوی در نزد من پست و ناتوان است تا حق او را بازستانم.» (خطبه 37، نهج البلاغه، ص 91). «مرد را سرزنش نکنند که چرا حقش را با تاخیر میگیرد، بلکه سرزنش در آنجاست که آنچه حقش نیست بگیرد.» (نهج البلاغه، حکمت 166،
ص 667). «هیچ عدلی سودمندتر از بازگرداندن مظلمه و ادای دیون نمی باشد.» (غرر الحکم1 ، ص 187).
2- معنی و مفهوم دیگر عدل از دیدگاه امام علی (ع)، «انصاف» است. انصاف به معنی رفتار درستکارانه و سازگار با اصول عدالت. (فرهنگ معاصر، ص 153). علی (ع) در اینباره میفرماید:«خداوند به عدل و احسان فرمان میدهد. عدل، مراعات انصاف است و احسان همان بخشش و تفضل میباشد.» (نهج البلاغه، حکمت 231، ص 679) از امام علی(ع) پرسیدند که عدل برتر است یا بخشش؟ آن حضرت فرمود: «عدل و عدالت هر چیزی را در جای خود مینهد در حالی که بخشش آن را از جای خود خارج میسازد. عدالت تدبیر عمومی مردم است، در حالی که بخشش گروه خاصی را شامل است. پس عدالت شریفتر و برتر است.» (نهج البلاغه، حکمت 437، ص 735). امام علی (ع) میفرماید: «به درستی که عدل و دادگری آن است که به هنگام حکم دادن با انصاف باشی و از ظلم دوری نمایی.» (غرر الحکم، ص 220) از سخنان و کلمات قصار امام علی(ع) چنین استنباط میشود که آن حضرت عدل را به معنی مراعات انصاف در حقوق مختلف افراد در جامعه میداند. منظور از انصاف یعنی هر امری در جای خود و متناسب با حق خود رعایت شود. به عبارت دیگر رعایت اعتدال در امور و پرهیز از افراط و تفریط به معنی رعایت انصاف در امور میباشد. نقطه مقابل عدل و عدالت، جور و ستم و ظلم در امور مختلف میباشد و بر هر فرد مسلمان واجب است که نه تنها به دیگران ظلم نکند بلکه در برابر ظالمان ایستادگی و با آنها مقابله نماید.
منبع:پژوهشکده ی باقرالعلوم